Historia e Mirditës - Lufta kundër vendosjes së sistemit të timareve
Jashtë kontrollit të turqve në shek 16 mbetën shumë krahina malore në veri e jug të vendit. Në krahinat Mirditë, Fandi i Vogël, Fandi i Madh, dhe Dibërr, turqit nuk caktuan detyrime për çdo prodhim si në zonat e ulta pasi nuk kishin mundur të bënin regjistrimin e plotë të banorëve dhe të pronave të tyre, prandaj caktuan një taksë fikse, xhizjen, që shkonte në arkën e Padishahut. Më 1515 banorët e krahinës së Mirditës nuk pranuan t’iu dorëzonin eminëve turq taksën e xhizjes dhe rrokën armët kundër tyre dhe ushtrive që i shoqëronin.
Me banorët e Mirditës u bashkuan dhe ata të Fandit të Vogël, të Fandit të Madh dhe të Dibrrit. Fill pas këtyre u ngritën dhe ata të maleve të tjera të Dukagjinit ku ishte përgatitur një kryengritje e nxitur dhe e udhëhequr nga Progon Dukagjini, i sapoemëruar sangjakbe i Dukagjinit. Kryengritësit sulmuan Lezhën.
Me ta u bashkuan dhe repartet e jeniçerëve të atij qyteti. Këto forca çliruan Lezhën dhe u bënë gati ti binin Shkodrës. Në këto kushte Sulltan Selimi II thirri në Stamboll Progon Dukagjinin dhe e ekzekutoi, i biri i Progonit u vu në krye të lëvizjes. Nën udhëheqjen e tij kryengritësit pasi çliruan Lezhën iu dejtuan Shkodrës dhe Krujës dhe i rrethuan ato kështjella .Rrethimi zgjati për rreth 6 muaj. Në këto kohë Sulltani u lirua nga lufta e Anadollit ndaj nisi shumë ushtarë kundër kryengritësve të cilët u detyruan të tërhiqen.
Në regjistrimet e viteve 1529-1536 të dhënat për krahinat e Mirditës, Fandit të Vogël, Fandit të Madh, e Dibrrit nuk qenë të sakta pasi banorët nuk pranuan të paraqiteshin tek eminët osmanë. Më 1560 u hodhën në kryengritje banorët e Pukës, Dibrës dhe ata të Lurës, krahas tyre u bashkuan dhe ata të krahinës së Mirditës, Fandit të Vogël, e të Fandit të Madh si dhe të mjaft fshatrave të maleve të Dukagjinit. Për shuarjen e kësaj kryengritjeje të gjerë Sulltani urdhëroi Sangjakbejtë e Shkodrës, Ohrit, Elbasanit të bashkonin forcat e të sulmonin “rebelët”, siç i quante ai kryengritësit, të shkonin në shpatë të pabindurit, tu merreshin rob gratë dhe fëmijët, pasuritë e tyre të plaçkiteshin ose t’u digjeshin.
Masat e rrepta të ndërmarra në vitet 1560-1570 krijuan njëfarë qetësie në sangjakët Shkodër, Ohër e Dukagjin. Në këtë periudhë sipas urdhërit të Sulltan Selimit II u krye regjirtrimi kadastral i tretë në vitin 1571, por sërish banorët vendas nuk u paraqitën ndaj dhe këto regjistrime nuk qenë të sakta, pasi u kryen jo nga vetë banorët po nga njohës të tyre. Nahia e Mirditës me 9 katunde dhe Dibrrit me 7 katunde u hoqën si timare të Spahinjëve, ne Dukagjin e Lezhë dhe iu dhanë si hase Sangjakbeut të Dukagjinit dhe të Shkodrës.
Pas mbytjes me gjak të kryengritjeve të viteve 60-70 të shek. 16 turqit mundën të depërtonin dhe në krahinat malore. Depërtimi gradual në këtë etapë të tretë në 1571-1591 në Mirditë, Fand të Vogël, Fand të Madh, Dibërr dhe krahinat e tjera malore fqinje të tyre nuk qe gjë tjetër vecse zëvendësimi i pushtetit të Dukagjinëve me pushtetin qendror të Sulltanit, porse sundimtarët e rinj osmanllinj nuk kishin mundur të vendoseshin plotësosht përderisa nuk kishin arritur të cenonin vetqeverisjen e brendshme të tyre.
Në krahinat tona malore nuk u vendos e nuk veproi asnjëherë legjislacioni turk, lidhur me posedimin e pronës. Ajo mbeti si dhe më parë pronë e familjeve dhe e përbashkët e fshatrave sado që në pikëpamje juridike ishte shpallur si pronë “mirie”.
Jashtë kontrollit të turqve në shek 16 mbetën shumë krahina malore në veri e jug të vendit. Në krahinat Mirditë, Fandi i Vogël, Fandi i Madh, dhe Dibërr, turqit nuk caktuan detyrime për çdo prodhim si në zonat e ulta pasi nuk kishin mundur të bënin regjistrimin e plotë të banorëve dhe të pronave të tyre, prandaj caktuan një taksë fikse, xhizjen, që shkonte në arkën e Padishahut. Më 1515 banorët e krahinës së Mirditës nuk pranuan t’iu dorëzonin eminëve turq taksën e xhizjes dhe rrokën armët kundër tyre dhe ushtrive që i shoqëronin.
Me banorët e Mirditës u bashkuan dhe ata të Fandit të Vogël, të Fandit të Madh dhe të Dibrrit. Fill pas këtyre u ngritën dhe ata të maleve të tjera të Dukagjinit ku ishte përgatitur një kryengritje e nxitur dhe e udhëhequr nga Progon Dukagjini, i sapoemëruar sangjakbe i Dukagjinit. Kryengritësit sulmuan Lezhën.
Me ta u bashkuan dhe repartet e jeniçerëve të atij qyteti. Këto forca çliruan Lezhën dhe u bënë gati ti binin Shkodrës. Në këto kushte Sulltan Selimi II thirri në Stamboll Progon Dukagjinin dhe e ekzekutoi, i biri i Progonit u vu në krye të lëvizjes. Nën udhëheqjen e tij kryengritësit pasi çliruan Lezhën iu dejtuan Shkodrës dhe Krujës dhe i rrethuan ato kështjella .Rrethimi zgjati për rreth 6 muaj. Në këto kohë Sulltani u lirua nga lufta e Anadollit ndaj nisi shumë ushtarë kundër kryengritësve të cilët u detyruan të tërhiqen.
Në regjistrimet e viteve 1529-1536 të dhënat për krahinat e Mirditës, Fandit të Vogël, Fandit të Madh, e Dibrrit nuk qenë të sakta pasi banorët nuk pranuan të paraqiteshin tek eminët osmanë. Më 1560 u hodhën në kryengritje banorët e Pukës, Dibrës dhe ata të Lurës, krahas tyre u bashkuan dhe ata të krahinës së Mirditës, Fandit të Vogël, e të Fandit të Madh si dhe të mjaft fshatrave të maleve të Dukagjinit. Për shuarjen e kësaj kryengritjeje të gjerë Sulltani urdhëroi Sangjakbejtë e Shkodrës, Ohrit, Elbasanit të bashkonin forcat e të sulmonin “rebelët”, siç i quante ai kryengritësit, të shkonin në shpatë të pabindurit, tu merreshin rob gratë dhe fëmijët, pasuritë e tyre të plaçkiteshin ose t’u digjeshin.
Masat e rrepta të ndërmarra në vitet 1560-1570 krijuan njëfarë qetësie në sangjakët Shkodër, Ohër e Dukagjin. Në këtë periudhë sipas urdhërit të Sulltan Selimit II u krye regjirtrimi kadastral i tretë në vitin 1571, por sërish banorët vendas nuk u paraqitën ndaj dhe këto regjistrime nuk qenë të sakta, pasi u kryen jo nga vetë banorët po nga njohës të tyre. Nahia e Mirditës me 9 katunde dhe Dibrrit me 7 katunde u hoqën si timare të Spahinjëve, ne Dukagjin e Lezhë dhe iu dhanë si hase Sangjakbeut të Dukagjinit dhe të Shkodrës.
Pas mbytjes me gjak të kryengritjeve të viteve 60-70 të shek. 16 turqit mundën të depërtonin dhe në krahinat malore. Depërtimi gradual në këtë etapë të tretë në 1571-1591 në Mirditë, Fand të Vogël, Fand të Madh, Dibërr dhe krahinat e tjera malore fqinje të tyre nuk qe gjë tjetër vecse zëvendësimi i pushtetit të Dukagjinëve me pushtetin qendror të Sulltanit, porse sundimtarët e rinj osmanllinj nuk kishin mundur të vendoseshin plotësosht përderisa nuk kishin arritur të cenonin vetqeverisjen e brendshme të tyre.
Në krahinat tona malore nuk u vendos e nuk veproi asnjëherë legjislacioni turk, lidhur me posedimin e pronës. Ajo mbeti si dhe më parë pronë e familjeve dhe e përbashkët e fshatrave sado që në pikëpamje juridike ishte shpallur si pronë “mirie”.